Trong bối cảnh đại dương đang đối mặt với hàng loạt thách thức như đánh bắt quá mức, ô nhiễm, biến đổi khí hậu và suy thoái hệ sinh thái biển, nhu cầu bảo tồn và quản lý bền vững nguồn tài nguyên biển trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Một trong những giải pháp hiệu quả và được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu chính là mô hình MPAs (Marine Protected Areas). Đây được xem như “lá chắn xanh” giúp duy trì đa dạng sinh học, phục hồi nguồn lợi thủy sản và hỗ trợ sinh kế cho cộng đồng ven biển. Vậy mô hình MPAs (Marine Protected Areas) là gì, tầm quan trọng ra sao và chúng hoạt động như thế nào? Hãy cùng Lasi tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Khu bảo tồn biển – danh từ, trong tiếng Anh được gọi là Marine Protected Area, viết tắt là MPA.
Khu bảo tồn biển là loại hình khu bảo tồn thiên nhiên, được xác lập ranh giới trên biển, đảo, quần đảo, ven biển để bảo vệ đa dạng sinh học biển. (Theo Luật Thủy sản năm 2017)
Khu bảo tồn biển bao gồm những hoạt động liên quan đến việc bảo vệ các khu vực biển tự nhiên theo các mục tiêu quản lí được xác định. Các khu bảo tồn biển có thể được bảo tồn vì một số lí do như bảo vệ tài nguyên kinh tế, bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ các loài sinh vật.
Khu bảo tồn biển là những vùng phân định với những qui định về những hành động được phép hoặc không được phép thực hiện. (Theo International Union for Conservation of Nature – IUCN)
>> Xem thêm: Thách Thức Ngành Tôm Châu Á: Dịch Bệnh Và Chi Phí Leo Thang
1. Khu bảo tồn biển bao gồm vườn quốc gia, khu dự trữ thiên nhiên, khu bảo tồn loài – sinh cảnh, khu bảo vệ cảnh quan. Việc phân cấp khu bảo tồn biển thực hiện theo qui định của pháp luật về đa dạng sinh học.
2. Tiêu chí xác lập khu dự trữ thiên nhiên, khu bảo vệ cảnh quan thực hiện theo qui định của pháp luật về đa dạng sinh học.
3. Tiêu chí xác lập vườn quốc gia bao gồm:
a) Có hệ sinh thái biển quan trọng đối với quốc gia, quốc tế, đặc thù hoặc đại diện cho một vùng sinh thái tự nhiên;
b) Là nơi sinh sống tự nhiên thường xuyên hoặc theo mùa của ít nhất một loài thủy sản thuộc Danh mục loài nguy cấp, quí, hiếm được ưu tiên bảo vệ hoặc thuộc nhóm loài thủy sản cấm khai thác trong Danh mục loài thủy sản nguy cấp, quí, hiếm;
c) Có giá trị đặc biệt về khoa học, giáo dục;
d) Có cảnh quan môi trường, nét đẹp độc đáo của tự nhiên, có giá trị du lịch sinh thái.
4. Tiêu chí xác lập khu bảo tồn loài – sinh cảnh bao gồm:
a) Khu bảo tồn loài – sinh cảnh cấp quốc gia là nơi sinh sống tự nhiên thường xuyên hoặc theo mùa của ít nhất một loài thủy sản thuộc Danh mục loài nguy cấp, quí, hiếm được ưu tiên bảo vệ hoặc thuộc nhóm loài thủy sản cấm khai thác trong Danh mục loài thủy sản nguy cấp, quí, hiếm; có giá trị đặc biệt về khoa học, giáo dục;
b) Khu bảo tồn loài – sinh cảnh cấp tỉnh là nơi sinh sống tự nhiên thường xuyên hoặc theo mùa của ít nhất một loài thủy sản đặc hữu hoặc loài thủy sản bản địa có giá trị đặc biệt về khoa học, kinh tế; có giá trị đặc biệt về sinh thái, môi trường. (Theo Luật Thủy sản năm 2017)
– Bảo tồn đa dạng sinh học: Các khu bảo tồn biển (MPA) hướng đến mục tiêu bảo vệ các môi trường sống biển dễ bị tổn thương và có ý nghĩa sinh thái quan trọng, chẳng hạn như rạn san hô hoặc núi ngầm, đồng thời bảo vệ sự đa dạng của các loài sinh vật biển. Bằng cách thiết lập các khu bảo tồn, chính phủ và các tổ chức bảo tồn có thể giúp giảm thiểu các mối đe dọa như đánh bắt quá mức, phá hủy môi trường sống và ô nhiễm.
– Quản lý nghề cá: Các khu bảo tồn biển (MPA) có thể đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì quần thể cá và hỗ trợ nghề cá bền vững. Bằng cách thực hiện các quy định như hạn ngạch đánh bắt, hạn chế ngư cụ, hoặc đóng cửa theo mùa trong các MPA, chính quyền có thể giúp bổ sung nguồn lợi cá, bảo vệ bãi đẻ và thúc đẩy sự phục hồi của các loài đang bị suy giảm.
– Nghiên cứu và giám sát sinh thái: Các khu bảo tồn biển thường đóng vai trò như những phòng thí nghiệm sống cho các nhà khoa học nghiên cứu hệ sinh thái biển, theo dõi xu hướng đa dạng sinh học và đánh giá hiệu quả của các chiến lược bảo tồn. Các nhà nghiên cứu có thể điều tra tác động của biến đổi khí hậu, nghiên cứu sự tương tác giữa các loài và thu thập dữ liệu để đưa ra quyết định quản lý trong tương lai.
– Giáo dục và du lịch: Các khu bảo tồn biển có thể đóng vai trò là điểm giáo dục, tạo cơ hội cho công chúng tìm hiểu về hệ sinh thái biển, bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên. Ngoài ra, các khu bảo tồn biển được quản lý tốt có thể thu hút khách du lịch quan tâm đến du lịch sinh thái, lặn biển, lặn ống thở hoặc các hoạt động giải trí khác, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương.
Các khu bảo tồn biển (MPA) đóng vai trò như “lá chắn sinh thái” của đại dương, tạo nơi trú ẩn an toàn cho hàng nghìn loài sinh vật biển trước những mối đe dọa ngày càng gia tăng như đánh bắt quá mức, ô nhiễm và suy thoái môi trường sống. Nhờ duy trì các khu vực sinh sản và phát triển tự nhiên, MPA không chỉ giúp bảo tồn đa dạng sinh học mà còn tái tạo và bổ sung nguồn lợi thủy sản, góp phần ổn định sinh kế cho cộng đồng ven biển và đảm bảo an ninh lương thực lâu dài.
Bên cạnh đó, MPA còn mang lại giá trị khoa học to lớn khi trở thành “phòng thí nghiệm tự nhiên” cho các nghiên cứu về sinh thái biển, biến đổi khí hậu và các giải pháp bảo tồn. Dữ liệu từ các khu bảo tồn này giúp con người hiểu rõ hơn về cơ chế phục hồi của hệ sinh thái, từ đó tối ưu hóa chiến lược quản lý và khai thác tài nguyên biển theo hướng bền vững và có trách nhiệm.
>> Xem thêm: Khai Thác IUU Và Những Quy Định Ngư Dân Cần Biết
Có thể thấy, mô hình MPAs (Marine Protected Areas) không chỉ là công cụ quan trọng trong việc bảo vệ đa dạng sinh học và phục hồi hệ sinh thái mà còn góp phần trực tiếp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của các cộng đồng ven biển. Đối với Việt Nam – quốc gia có đường bờ biển dài và giàu tiềm năng sinh thái, việc mở rộng và vận hành thành công các MPAs chính là bước đi chiến lược để bảo vệ tài nguyên biển, nâng cao hình ảnh quốc gia. Đồng thời đảm bảo sự cân bằng giữa bảo tồn và phát triển cho thế hệ hôm nay và mai sau.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Bài viết liên quan
Tại kỳ họp lần thứ 81 (tháng 3/2024), Ủy ban MEPC của IMO đã ban hành Nghị quyết MEPC.387(81) và Thông tư BWM.2/Circ.82, đưa ra những hướng dẫn quan trọng liên quan đến việc quản lý nước dằn trong điều kiện chất lượng nước khó khăn và việc lưu trữ tạm thời nước thải đã […]
Trong bối cảnh nhu cầu thực phẩm thủy sản ngày càng tăng cao, nuôi trồng thủy sản (Aquaculture) đã trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Không chỉ góp phần đảm bảo an ninh lương thực, tạo công ăn việc làm cho hàng […]
Năng lượng mặt trời thường được ca ngợi là giải pháp xanh, sạch và bền vững. Điều này góp phần giảm thiểu biến đổi khí hậu và thay thế dần nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, ít ai biết rằng phía sau lợi ích ấy vẫn tồn tại nhiều hạn chế nhất định. Các chuyên […]
Ngành thủy sản Việt Nam từ lâu đã giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia, không chỉ tạo sinh kế cho hàng triệu ngư dân mà còn đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, từ năm 2017, khi Ủy ban Châu Âu (EC) rút “thẻ vàng” đối với […]
Biến đổi khí hậu đang trở thành thách thức toàn cầu với những hệ lụy nặng nề về môi trường, kinh tế và xã hội. Trong bối cảnh đó, việc giảm nhẹ phát thải khí nhà kính (GHG) không chỉ là cam kết quốc tế mà còn là nhu cầu cấp thiết của từng quốc […]
Biến đổi khí hậu đang trở thành thách thức toàn cầu, trong đó nông nghiệp là một trong những ngành phát thải khí nhà kính đáng kể. Đặc biệt, đất canh tác không chỉ là nơi lưu giữ carbon mà còn là nguồn phát thải các khí như CO₂, CH₄ và N₂O. Việc đo lường […]
Ngành thủy sản Việt Nam – một trong những trụ cột xuất khẩu quan trọng của nền kinh tế, đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ trước những yêu cầu khắt khe từ thị trường quốc tế. Từ việc đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường đến thực hành nuôi […]
Trước tình trạng biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và nhu cầu năng lượng ngày càng tăng, phát triển các nguồn năng lượng sạch trở thành xu hướng tất yếu của thế giới. Không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính, những nguồn năng lượng này còn tạo ra sự bền vững […]
Mùa mưa là giai đoạn nhạy cảm nhất trong quá trình nuôi tôm. Nhiệt độ giảm, độ mặn và pH thay đổi đột ngột, cộng với dòng chảy từ nước mưa mang theo mầm bệnh từ môi trường bên ngoài dễ khiến tôm bị stress và suy giảm sức đề kháng. Đây chính là thời […]
Khai thác IUU đang trở thành thách thức lớn đối với ngành thủy sản toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Hoạt động IUU không chỉ gây cạn kiệt nguồn lợi hải sản, làm mất cân bằng hệ sinh thái biển mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và cơ hội xuất khẩu […]
Trong bối cảnh nhu cầu về năng lượng xanh ngày càng gia tăng, các dự án triển khai pin mặt trời trên mặt nước đang nổi lên như một giải pháp đầy tiềm năng. Tại Việt Nam, nhờ lợi thế hệ thống sông ngòi, hồ chứa phong phú, nhiều dự án quy mô lớn đã […]
Trong hoạt động khai thác cảng biển, an toàn và hiệu quả luôn là hai yếu tố then chốt. Một trong những thông số kỹ thuật có ảnh hưởng trực tiếp đến cả hai yếu tố này chính là vận tốc cập tàu khi tiếp cận cầu cảng. Vận tốc cập tàu không chỉ quyết […]
