Khai thác IUU đang trở thành thách thức lớn đối với ngành thủy sản toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Hoạt động IUU không chỉ gây cạn kiệt nguồn lợi hải sản, làm mất cân bằng hệ sinh thái biển mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và cơ hội xuất khẩu thủy sản của quốc gia. Chính vì vậy, việc nắm vững và tuân thủ các quy định chống khai thác IUU là yêu cầu bắt buộc đối với ngư dân hiện nay. Bài viết sau sẽ cung cấp những thông tin quan trọng về IUU cũng như những quy định ngư dân cần biết để cùng chung tay bảo vệ nguồn lợi thủy sản và phát triển nghề cá bền vững.
Khai thác IUU (Illegal, Unreported and Unregulated fishing) được hiểu là hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Đây là một trong những nguyên nhân chính gây suy giảm nguồn lợi hải sản và đe dọa tính bền vững của nghề cá.
– Khai thác bất hợp pháp: là những hoạt động đánh bắt vi phạm luật pháp quốc gia hoặc quốc tế. Ví dụ như: khai thác khi không có giấy phép, báo cáo sản lượng thấp hơn thực tế, đánh bắt cá chưa đạt kích thước cho phép, khai thác tại khu vực cấm, sử dụng ngư cụ bị cấm, hoặc trung chuyển thủy sản có nguồn gốc bất hợp pháp.
– Khai thác không theo quy định: xảy ra tại những khu vực hoặc ngành nghề chưa có biện pháp quản lý, bảo tồn rõ ràng từ phía quốc gia hay quốc tế. Trường hợp này thường gặp ở vùng biển chung hoặc ở những quốc gia không tham gia Công ước quốc tế liên quan đến quản lý nghề cá.
– Khai thác không báo cáo: là hoạt động khai thác không được báo cáo đầy đủ hoặc chính xác cho cơ quan có thẩm quyền. Điều này có thể bắt nguồn từ sự yếu kém trong công tác quản lý nghề cá, dữ liệu thu thập chưa đầy đủ, hoặc nhằm che giấu các hành vi khai thác bất hợp pháp.
Tóm lại, dù mỗi nhóm có tính chất khác nhau, nhưng cả ba dạng IUU đều gây khó khăn trong việc quản lý, bảo tồn nguồn lợi thủy sản và làm giảm uy tín thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
>> Xem thêm: Chứng Chỉ MSC – Lời Cam Kết Cho Một Đại Dương Bền Vững
Hậu quả của khai thác IUU vô cùng nghiêm trọng, không chỉ ở khía cạnh pháp lý và kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường biển và đời sống ngư dân.
Trước hết, chế tài xử phạt đối với hành vi khai thác IUU ngày càng cứng rắn và nghiêm khắc. Tại Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác, ngư dân vi phạm có thể bị phạt tiền, tước giấy phép khai thác, tịch thu hoặc tiêu hủy ngư cụ, phương tiện vi phạm; thậm chí, trong những trường hợp nghiêm trọng, còn có thể bị truy tố và phạt tù.
Đặc biệt, trên thị trường quốc tế, khai thác IUU khiến thủy sản Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị Ủy ban châu Âu (EU) cảnh báo “thẻ vàng”. Khi đó, hàng thủy sản xuất khẩu sang EU sẽ bị kiểm soát gắt gao, kéo dài thời gian thông quan, tăng chi phí, thậm chí có thể bị từ chối hoặc trả lại. Nếu tình trạng này không được khắc phục, Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng “thẻ đỏ”, đồng nghĩa với việc cấm hoàn toàn xuất khẩu sang châu Âu – một trong những thị trường quan trọng nhất.
Ngoài ra, khai thác IUU còn là mối đe dọa lớn đối với hệ sinh thái biển. Việc khai thác quá mức, sử dụng ngư cụ cấm hay đánh bắt ở vùng biển nhạy cảm sẽ làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, phá vỡ cân bằng sinh thái. Hậu quả lâu dài là ngư dân mất đi sinh kế bền vững, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, đời sống hiện tại và cả tương lai của các thế hệ sau.
12 hành vi khai thác vi phạm IUU gồm:
(1) Đánh bắt mà không có giấy phép hợp lệ, không được quốc gia tàu treo cờ hay quốc gia ven biển có liên quan cấp phép hay cho phép.
(2) Không hoàn thành nghĩa vụ lưu và báo cáo dữ liệu liên quan, bao gồm dữ liệu được truyền bởi hệ thống giám sát tàu qua vệ tinh, hoặc thông báo trước.
(3) Đánh bắt trong khu vực khép kín, vào thời điểm mùa vụ đã kết thúc, không được cấp hoặc sau thời hạn được cấp hạn ngạch, đánh bắt quá độ sâu cho phép.
(4) Đánh bắt loài được tạm dừng đánh bắt hoặc loài cấm đánh bắt.
(5) Sử dụng công cụ đánh bắt bị cấm hoặc không đúng quy định.
(6) Làm giả hay che giấu dấu vết, danh tính hay đăng kiểm.
(7) Che giấu, giả mạo hay hủy chứng cứ liên quan đến một công tác điều tra.
(8) Cản trở công việc của cán bộ chức năng thực hiện nhiệm vụ thẩm tra sự tuân thủ đối với các biện pháp bảo tồn và quản lý, cản trở công việc của quan sát viên thực hiện nhiệm vụ thị sát sự tuân thủ các nguyên tắc áp dụng của cộng đồng.
(9) Đưa lên khoang, chuyển tải hay chở cá nhỏ quá cỡ, trái với điều luật hiện đang có hiệu lực.
(10) Chuyển tải hay cùng tham gia hoạt động đánh bắt, hỗ trợ hay tiếp ứng cho các tàu đánh bắt đã được xác định có thực hiện hành vi đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định này, đặc biệt các tàu bị đưa vào danh sách tàu đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định của cộng đồng hoặc của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực.
(11) Thực hiện hoạt động đánh bắt trong khu vực quản lý của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực theo cách thức không nhất quán hoặc trái với các biện pháp bảo tồn và quản lý của tổ chức, treo cờ của quốc gia không phải là thành viên của tổ chức, không hợp tác theo quy định của tổ chức.
(12) Không mang quốc tịch và do vậy là tàu không có quốc gia chủ quyền, theo luật quốc tế.
>> Xem thêm: Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam 6 Tháng Đầu Năm 2025
Khai thác IUU không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế, môi trường và uy tín quốc gia. Để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, giữ vững sinh kế cho ngư dân và duy trì thị trường xuất khẩu bền vững, việc tuân thủ nghiêm túc các quy định chống khai thác IUU là trách nhiệm của mỗi ngư dân cũng như toàn ngành thủy sản. Chỉ khi cùng nhau hành động đúng luật, chúng ta mới có thể hướng tới một nghề cá bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Bài viết liên quan
Ngành thủy sản hiện đang giữ vai trò trụ cột trong phát triển kinh tế nông nghiệp Việt Nam, đóng góp đáng kể vào GDP và xuất khẩu quốc gia. Tuy nhiên, sự tăng trưởng nhanh kéo theo nhiều vấn đề về môi trường, dịch bệnh và hiệu quả sản xuất. Trong bối cảnh đó, […]
Trong lĩnh vực giao thông hàng hải, quá trình tàu cập cầu được xem là một trong những thao tác kỹ thuật phức tạp và rủi ro nhất. Chỉ trong vài phút cuối cùng của hành trình, một sai lệch nhỏ về góc cập cầu, tốc độ hay khoảng cách cũng có thể dẫn đến […]
Trong lĩnh vực giao thông hàng hải, việc tàu cập cảng là một trong những giai đoạn quan trọng và tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất. Chỉ cần một sai lệch nhỏ về khoảng cách tàu cập cảng, vận tốc hoặc góc tiếp cận có thể dẫn đến va chạm, gây thiệt hại lớn về […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, nhu cầu sử dụng năng lượng tăng nhanh trong khi nguồn nhiên liệu hóa thạch (than đá, dầu mỏ, khí đốt) dần cạn kiệt, thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ sang các nguồn năng lượng sạch – hướng đi vừa đảm bảo phát […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và giá vật tư ngày càng tăng. Người nuôi trồng thủy sản đang phải đối mặt với nhiều thách thức: chất lượng nước kém, dịch bệnh bùng phát, năng suất không ổn định, và chi phí sản xuất cao. Để giải quyết bài toán […]
Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ, điện mặt trời đã trở thành một trong những nguồn năng lượng tái tạo được ưu tiên phát triển hàng đầu. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng của nguồn năng lượng sạch này, việc dự báo sản lượng […]
Trong thời đại chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, dự án năng lượng đang trở thành từ khóa trọng tâm trong chiến lược phát triển của nhiều quốc gia và doanh nghiệp. Không chỉ đơn thuần là những công trình sản xuất điện, mỗi dự án năng lượng ngày nay còn thể hiện […]
Trong bối cảnh nguồn tài nguyên biển đang chịu áp lực nghiêm trọng từ khai thác quá mức và biến đổi khí hậu, chứng chỉ MSC (Marine Stewardship Council) trở thành một trong những tiêu chuẩn quốc tế quan trọng nhất nhằm thúc đẩy nghề khai thác thủy sản bền vững. Đây không chỉ là […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng và nhu cầu năng lượng toàn cầu không ngừng mở rộng, năng lượng gió đang nổi lên như một trong những trụ cột quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng sạch. Trong đó, điện gió trên bờ (onshore wind power) được xem […]
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và lưu lượng vận tải biển ngày càng gia tăng, nước dằn tàu (ballast water) đóng vai trò không thể thiếu trong việc đảm bảo ổn định, cân bằng và an toàn cho tàu biển trong suốt hành trình. Tuy nhiên, chính nguồn nước tưởng chừng “vô hại” này […]
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và nhu cầu về thực phẩm an toàn, truy xuất nguồn gốc ngày càng cao, ngành nuôi trồng thủy sản đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi theo hướng bền vững, có trách nhiệm và thân thiện với môi trường. Để đáp ứng những tiêu chuẩn […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng gia tăng, kiểm soát chất lượng nước trong nuôi trồng thủy sản trở thành một trong những yếu tố then chốt quyết định sự thành công của mô hình nuôi. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng LASI tìm hiểu […]
