Trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm, chất lượng môi trường nước đóng vai trò then chốt quyết định đến năng suất và hiệu quả kinh tế. Một trong những yếu tố môi trường nguy hiểm nhưng thường bị bỏ qua là khí độc nitrite (NO₂). Loại khí này có thể hình thành ngay trong ao nuôi từ quá trình phân hủy chất hữu cơ và hoạt động của vi khuẩn, gây ra nhiều tác động nghiêm trọng đến sức khỏe tôm, từ làm chậm tăng trưởng, suy yếu sức đề kháng đến gây chết hàng loạt. Vì vậy, việc hiểu rõ đặc điểm, nguyên nhân và biện pháp kiểm soát khí nitrite là yếu tố bắt buộc đối với mỗi người nuôi để đảm bảo vụ nuôi an toàn và bền vững.
Khí NO₂ là một loại khí độc, hình thành trong quá trình phân hủy chất hữu cơ bởi một số loài vi khuẩn đặc trưng. Cụ thể, đây là sản phẩm của quá trình nitrit hóa, do nhóm vi khuẩn Nitrosomonas và Nitrobacter chuyển hóa amoni (NH₄⁺) thành nitrit (NO₂⁻) và nitrat (NO₃⁻). Nhóm vi khuẩn này là vi khuẩn tự dưỡng, sử dụng năng lượng từ chính quá trình nitrit hóa và nitrat hóa để sinh trưởng.
Đối với nuôi tôm thẻ chân trắng, NO₂ là chất độc nguy hiểm. Khi xuất hiện ở nồng độ cao, nó có thể gây nhiều tác hại nghiêm trọng như: làm tôm chậm lớn, còi cọc, giảm sức đề kháng, thậm chí gây chết hàng loạt. Nguy cơ nhiễm độc nitrit thường cao nhất ở giai đoạn đầu của vụ nuôi, khi quá trình chuyển hóa chưa ổn định, khiến nồng độ NO₂ có thể tăng nhanh đến mức gây độc.
Nguyên nhân khí độc NO₂ trong ao nuôi tôm thường xuất phát từ sự tích tụ chất hữu cơ và quá trình phân hủy của chúng. Ở những ao nuôi cũ hoặc ao lót bạt đã qua nhiều vụ, lượng chất hữu cơ và thức ăn giàu đạm lơ lửng tích tụ dưới đáy ao sẽ hòa tan vào nước, tiêu tốn oxy và tạo điều kiện sinh ra khí độc NO₂. Trong quá trình nuôi, chất thải của tôm cũng góp phần làm tăng lượng NO₂, đặc biệt khi tôm lớn, lượng thức ăn tiêu thụ và thải ra càng nhiều, khiến nồng độ khí độc tăng cao.
Yếu tố thời tiết, đặc biệt là mưa, cũng làm tình trạng NO₂ trở nên nghiêm trọng hơn. Trời âm u, nhiều mây làm giảm quang hợp của tảo, dẫn đến oxy hòa tan trong nước giảm, khí độc dễ dàng tăng và lan tới khu vực cho ăn, khiến tôm yếu và dễ mắc bệnh. Mưa làm tăng độ axit của nước, giảm pH, từ đó tăng tính độc của NO₂. Mưa lớn kéo dài có thể gây phân tầng nước, ngăn cản oxy xuống tầng đáy, khiến tôm bị stress và dễ nhiễm độc.
Ngoài ra, mưa kèm gió tạo sóng sẽ khuấy động đáy ao, phá vỡ lớp bùn bảo vệ và giải phóng khí NO₂ khắp đáy ao. Hoạt động thu tỉa tôm hoặc vớt tôm chết cũng gây xáo trộn đáy ao, giúp khí độc thoát ra. Đặc biệt, khi tôm lột xác, chúng thường tập trung tại các khu vực chứa nhiều chất thải – nơi tiềm ẩn nồng độ NO₂ cao – khiến nguy cơ nhiễm độc càng lớn.
>> Xem thêm: Thách Thức Ngành Tôm Châu Á: Dịch Bệnh Và Chi Phí Leo Thang
Đối với tôm sú, do tập trung sinh sống chủ yếu ở khu vực đáy ao, chúng dễ dàng tiếp xúc trực tiếp với khí độc, dẫn đến tình trạng yếu sức, giảm ăn hoặc bỏ ăn, dễ nhiễm bệnh và thậm chí chết nếu nồng độ NO₂ quá cao. Tôm thẻ thường hoạt động ở tầng nước giữa nên ít bị ảnh hưởng hơn, nhưng khi lột xác hoặc trong quá trình kiếm ăn, chúng vẫn tiếp xúc với đáy ao và chịu tác động của khí độc, làm cơ thể suy yếu.
Khi bị ảnh hưởng bởi NO₂, tôm thường có dấu hiệu nổi đầu, bơi lờ đờ, tấp mé, bỏ ăn. Nếu không được xử lý kịp thời, tôm dễ nhiễm bệnh và chết hàng loạt. Do đó, việc kiểm soát nồng độ nitrit, ngăn ngừa và xử lý kịp thời khí NO₂ trong ao nuôi là yếu tố then chốt để đảm bảo sức khỏe và năng suất của tôm.
Để hạn chế tác hại của khí độc NO₂ trong ao nuôi tôm, người nuôi cần thường xuyên theo dõi chất lượng nước và duy trì các thông số ở mức tối ưu. Khi nồng độ NO₂ trong nước tăng cao, tôm dễ rơi vào tình trạng lờ đờ, sốc, đỏ thân, chậm lớn, tấp mé, bỏ ăn và có nguy cơ chết hàng loạt.
Một số biện pháp kiểm soát hiệu quả gồm: điều chỉnh lượng thức ăn hợp lý, tránh dư thừa để giảm chất thải hữu cơ; tăng cường lưu thông oxy; điều chỉnh mật độ thả phù hợp nhằm hạn chế quá tải. Đồng thời, có thể bổ sung các chủng vi khuẩn có lợi như Nitrobacter giúp chuyển hóa NO₂ thành khí nitơ ít độc hại hơn, từ đó cải thiện chất lượng nước và giảm thiểu nguy cơ cho tôm.
Việc sử dụng chế phẩm vi sinh đều đặn và xuyên suốt quá trình nuôi, kết hợp với quản lý chặt chẽ chất lượng nước và thức ăn, sẽ giúp kiểm soát tốt khí độc. Ngoài ra, cần đảm bảo ao nuôi thông thoáng, đặc biệt trong giai đoạn đầu vụ; duy trì hệ thống sục khí hoạt động hiệu quả để giữ hàm lượng oxy hòa tan cao, góp phần ngăn ngừa ngộ độc NO₂ và các sự cố môi trường khác.
>> Xem thêm: Nuôi Tôm Mùa Mưa: Thách Thức Và Biện Pháp Khắc Phục
Khí độc nitrite (NO₂) là mối nguy hiểm tiềm ẩn nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người nuôi trồng thủy sản nắm rõ đặc tính, nguyên nhân hình thành và tác hại của nó. Việc theo dõi thường xuyên nồng độ NO₂ trong ao, duy trì môi trường nước ổn định, quản lý tốt chất thải và thức ăn dư, kết hợp với các biện pháp xử lý kịp thời sẽ giúp hạn chế tối đa rủi ro. Chủ động phòng ngừa và xử lý khí độc nitrite không chỉ bảo vệ sức khỏe tôm cá, mà còn góp phần đảm bảo năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế bền vững cho vụ nuôi.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Bài viết liên quan
Ngành thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm, đóng vai trò quan trọng trong an ninh lương thực, phát triển kinh tế và xuất khẩu của nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, các phương pháp nuôi tôm truyền thống gặp phải nhiều thách thức như suy giảm chất lượng môi trường, […]
Trong bối cảnh ngành thủy sản toàn cầu phát triển mạnh mẽ, chống khai thác IUU trở thành một yêu cầu cấp bách nhằm bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền vững. Hoạt động khai thác IUU gây suy giảm nguồn lợi thủy sản, làm mất […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên hóa thạch và nhu cầu năng lượng toàn cầu ngày càng tăng, vai trò của năng lượng tái tạo trở nên vô cùng quan trọng. Năng lượng tái tạo, bao gồm điện gió, điện mặt trời, thủy điện, sinh khối và địa nhiệt, không […]
Trong bối cảnh toàn cầu hướng tới năng lượng tái tạo và giảm phát thải khí nhà kính, tuabin gió trên bờ đóng vai trò trung tâm trong hệ thống điện gió. Đây là thiết bị cốt lõi chuyển hóa năng lượng gió thành điện năng. Đồng thời là yếu tố quyết định đến hiệu […]
Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng toàn cầu tăng nhanh và các quốc gia phải đối mặt với áp lực cắt giảm phát thải khí nhà kính, điện gió trên bờ đang nổi lên như một trong những giải pháp năng lượng tái tạo hiệu quả và bền vững nhất. Đối với Việt Nam, […]
Mùa mưa là thời điểm khiến người nuôi tôm đối mặt với hàng loạt thách thức: biến động nhiệt độ, thay đổi độ mặn, pH giảm nhanh, mầm bệnh phát triển mạnh… Nếu không có chiến lược quản lý ao hợp lý, rủi ro chết hàng loạt hoặc tôm chậm lớn xảy ra rất dễ […]
Mùa mưa luôn là thách thức lớn đối với người nuôi tôm. Với lượng lớn nước mưa tràn vào ao, các thông số môi trường như pH, độ hòa tan oxy (DO) và độ mặn có thể thay đổi đột ngột. Đây đều là những yếu tố rất nhạy cảm ảnh hưởng trực tiếp đến […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, khủng hoảng năng lượng và ô nhiễm môi trường đang diễn biến phức tạp, năng lượng sạch và bền vững không chỉ là lựa chọn công nghệ mà là giải pháp chiến lược bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với bảo vệ hành tinh. […]
Trong bối cảnh toàn cầu ngày càng chú trọng đến phát triển bền vững và khai thác có trách nhiệm, thẻ vàng thủy sản do Ủy ban châu Âu (EC) ban hành trở thành một công cụ quản lý quốc tế có sức ảnh hưởng lớn đối với các quốc gia xuất khẩu thủy sản. […]
Mùa mưa là giai đoạn nhạy cảm nhất trong năm đối với người nuôi tôm. Nhiều vụ nuôi thất bại chỉ vì người nuôi không kịp thời ứng phó với biến động môi trường sau mưa lớn. Bài viết dưới đây LASI sẽ giúp người nuôi hiểu rõ các yếu tố cần theo dõi và […]
Trong các dự án điện gió, đo đạc và phân tích đặc tính gió là bước nền tảng quyết định hiệu quả đầu tư, thiết kế tuabin, và ước tính sản lượng điện. Việc nắm rõ vận tốc, hướng, độ rối và biến thiên của gió theo độ cao giúp các nhà phát triển dự […]
Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với khủng hoảng năng lượng và biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, công nghệ tái tạo năng lượng đã trở thành chìa khóa cho sự phát triển bền vững. Không chỉ dừng lại ở nghiên cứu hay mô hình thử nghiệm, các ứng dụng thực […]
