Trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm, chất lượng môi trường nước đóng vai trò then chốt quyết định đến năng suất và hiệu quả kinh tế. Một trong những yếu tố môi trường nguy hiểm nhưng thường bị bỏ qua là khí độc nitrite (NO₂). Loại khí này có thể hình thành ngay trong ao nuôi từ quá trình phân hủy chất hữu cơ và hoạt động của vi khuẩn, gây ra nhiều tác động nghiêm trọng đến sức khỏe tôm, từ làm chậm tăng trưởng, suy yếu sức đề kháng đến gây chết hàng loạt. Vì vậy, việc hiểu rõ đặc điểm, nguyên nhân và biện pháp kiểm soát khí nitrite là yếu tố bắt buộc đối với mỗi người nuôi để đảm bảo vụ nuôi an toàn và bền vững.
Khí NO₂ là một loại khí độc, hình thành trong quá trình phân hủy chất hữu cơ bởi một số loài vi khuẩn đặc trưng. Cụ thể, đây là sản phẩm của quá trình nitrit hóa, do nhóm vi khuẩn Nitrosomonas và Nitrobacter chuyển hóa amoni (NH₄⁺) thành nitrit (NO₂⁻) và nitrat (NO₃⁻). Nhóm vi khuẩn này là vi khuẩn tự dưỡng, sử dụng năng lượng từ chính quá trình nitrit hóa và nitrat hóa để sinh trưởng.
Đối với nuôi tôm thẻ chân trắng, NO₂ là chất độc nguy hiểm. Khi xuất hiện ở nồng độ cao, nó có thể gây nhiều tác hại nghiêm trọng như: làm tôm chậm lớn, còi cọc, giảm sức đề kháng, thậm chí gây chết hàng loạt. Nguy cơ nhiễm độc nitrit thường cao nhất ở giai đoạn đầu của vụ nuôi, khi quá trình chuyển hóa chưa ổn định, khiến nồng độ NO₂ có thể tăng nhanh đến mức gây độc.
Nguyên nhân khí độc NO₂ trong ao nuôi tôm thường xuất phát từ sự tích tụ chất hữu cơ và quá trình phân hủy của chúng. Ở những ao nuôi cũ hoặc ao lót bạt đã qua nhiều vụ, lượng chất hữu cơ và thức ăn giàu đạm lơ lửng tích tụ dưới đáy ao sẽ hòa tan vào nước, tiêu tốn oxy và tạo điều kiện sinh ra khí độc NO₂. Trong quá trình nuôi, chất thải của tôm cũng góp phần làm tăng lượng NO₂, đặc biệt khi tôm lớn, lượng thức ăn tiêu thụ và thải ra càng nhiều, khiến nồng độ khí độc tăng cao.
Yếu tố thời tiết, đặc biệt là mưa, cũng làm tình trạng NO₂ trở nên nghiêm trọng hơn. Trời âm u, nhiều mây làm giảm quang hợp của tảo, dẫn đến oxy hòa tan trong nước giảm, khí độc dễ dàng tăng và lan tới khu vực cho ăn, khiến tôm yếu và dễ mắc bệnh. Mưa làm tăng độ axit của nước, giảm pH, từ đó tăng tính độc của NO₂. Mưa lớn kéo dài có thể gây phân tầng nước, ngăn cản oxy xuống tầng đáy, khiến tôm bị stress và dễ nhiễm độc.
Ngoài ra, mưa kèm gió tạo sóng sẽ khuấy động đáy ao, phá vỡ lớp bùn bảo vệ và giải phóng khí NO₂ khắp đáy ao. Hoạt động thu tỉa tôm hoặc vớt tôm chết cũng gây xáo trộn đáy ao, giúp khí độc thoát ra. Đặc biệt, khi tôm lột xác, chúng thường tập trung tại các khu vực chứa nhiều chất thải – nơi tiềm ẩn nồng độ NO₂ cao – khiến nguy cơ nhiễm độc càng lớn.
>> Xem thêm: Thách Thức Ngành Tôm Châu Á: Dịch Bệnh Và Chi Phí Leo Thang
Đối với tôm sú, do tập trung sinh sống chủ yếu ở khu vực đáy ao, chúng dễ dàng tiếp xúc trực tiếp với khí độc, dẫn đến tình trạng yếu sức, giảm ăn hoặc bỏ ăn, dễ nhiễm bệnh và thậm chí chết nếu nồng độ NO₂ quá cao. Tôm thẻ thường hoạt động ở tầng nước giữa nên ít bị ảnh hưởng hơn, nhưng khi lột xác hoặc trong quá trình kiếm ăn, chúng vẫn tiếp xúc với đáy ao và chịu tác động của khí độc, làm cơ thể suy yếu.
Khi bị ảnh hưởng bởi NO₂, tôm thường có dấu hiệu nổi đầu, bơi lờ đờ, tấp mé, bỏ ăn. Nếu không được xử lý kịp thời, tôm dễ nhiễm bệnh và chết hàng loạt. Do đó, việc kiểm soát nồng độ nitrit, ngăn ngừa và xử lý kịp thời khí NO₂ trong ao nuôi là yếu tố then chốt để đảm bảo sức khỏe và năng suất của tôm.
Để hạn chế tác hại của khí độc NO₂ trong ao nuôi tôm, người nuôi cần thường xuyên theo dõi chất lượng nước và duy trì các thông số ở mức tối ưu. Khi nồng độ NO₂ trong nước tăng cao, tôm dễ rơi vào tình trạng lờ đờ, sốc, đỏ thân, chậm lớn, tấp mé, bỏ ăn và có nguy cơ chết hàng loạt.
Một số biện pháp kiểm soát hiệu quả gồm: điều chỉnh lượng thức ăn hợp lý, tránh dư thừa để giảm chất thải hữu cơ; tăng cường lưu thông oxy; điều chỉnh mật độ thả phù hợp nhằm hạn chế quá tải. Đồng thời, có thể bổ sung các chủng vi khuẩn có lợi như Nitrobacter giúp chuyển hóa NO₂ thành khí nitơ ít độc hại hơn, từ đó cải thiện chất lượng nước và giảm thiểu nguy cơ cho tôm.
Việc sử dụng chế phẩm vi sinh đều đặn và xuyên suốt quá trình nuôi, kết hợp với quản lý chặt chẽ chất lượng nước và thức ăn, sẽ giúp kiểm soát tốt khí độc. Ngoài ra, cần đảm bảo ao nuôi thông thoáng, đặc biệt trong giai đoạn đầu vụ; duy trì hệ thống sục khí hoạt động hiệu quả để giữ hàm lượng oxy hòa tan cao, góp phần ngăn ngừa ngộ độc NO₂ và các sự cố môi trường khác.
>> Xem thêm: Nuôi Tôm Mùa Mưa: Thách Thức Và Biện Pháp Khắc Phục
Khí độc nitrite (NO₂) là mối nguy hiểm tiềm ẩn nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người nuôi trồng thủy sản nắm rõ đặc tính, nguyên nhân hình thành và tác hại của nó. Việc theo dõi thường xuyên nồng độ NO₂ trong ao, duy trì môi trường nước ổn định, quản lý tốt chất thải và thức ăn dư, kết hợp với các biện pháp xử lý kịp thời sẽ giúp hạn chế tối đa rủi ro. Chủ động phòng ngừa và xử lý khí độc nitrite không chỉ bảo vệ sức khỏe tôm cá, mà còn góp phần đảm bảo năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế bền vững cho vụ nuôi.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Bài viết liên quan
Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu nhiều biến động và các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe, đổi mới trở thành yếu tố sống còn đối với doanh nghiệp thủy sản. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu mà […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt và nguồn tài nguyên hóa thạch dần cạn kiệt, năng lượng xanh nổi lên như một giải pháp tất yếu cho sự phát triển bền vững của nhân loại. Không chỉ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường sống, […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) đã trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia, doanh nghiệp và tổ chức trên toàn cầu. Đây không chỉ là một cam kết về trách nhiệm môi trường mà […]
Để có một mùa vụ nuôi tôm thành công, việc kiểm soát chặt chẽ các chỉ tiêu môi trường nuôi tôm là yếu tố then chốt. Từ chất lượng nước, chất đất đến nhiệt độ, pH hay độ mặn… tất cả đều ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ sinh trưởng, sức khỏe và tỷ […]
Ngành nông nghiệp không chỉ giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lương thực cho đời sống con người mà còn là một trong những lĩnh vực phát thải khí nhà kính lớn, đặc biệt là khí Mê-tan CH4. Chính vì vậy, giảm phát thải CH4 nông nghiệp đã trở thành nhiệm […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên ngày càng nghiêm trọng, năng lượng tái tạo đang trở thành xu hướng tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng của nguồn năng lượng sạch như điện […]
Đại dương là lá phổi xanh của Trái Đất đang phải gánh chịu sức ép khủng khiếp từ hoạt động xả thải trên biển của con người. Hàng triệu tấn rác thải, hóa chất và nước thải công nghiệp được đổ trực tiếp ra biển mỗi năm. Điều này gây ra những hậu quả nặng […]
Trong thời đại mà năng lượng sạch được xem là chìa khóa để phát triển bền vững, khái niệm về năng lượng mặt trời ngày càng được nhiều người quan tâm và tìm hiểu. Đây là nguồn năng lượng tự nhiên vô tận, thân thiện với môi trường. Chúng có thể ứng dụng rộng rãi […]
Năng lượng mặt trời đang ngày càng trở thành nguồn năng lượng chủ lực trong xu hướng phát triển năng lượng sạch trên toàn thế giới và tại Việt Nam. Với nhiều lợi thế vượt trội về môi trường, kinh tế và kỹ thuật, năng lượng mặt trời không chỉ là giải pháp bền vững. […]
Trong những năm gần đây, khi nhu cầu phát triển năng lượng tái tạo ngày càng tăng, đặc biệt là điện gió, việc đo đạc chính xác tốc độ và hướng gió trở nên vô cùng quan trọng. Công nghệ Lidar đo gió đã nổi lên như một giải pháp hiện đại, hiệu quả, và […]
Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng ngày càng gia tăng và quỹ đất dành cho các dự án điện mặt trời ngày càng bị thu hẹp, điện mặt trời nổi (floating solar) đang nổi lên như một giải pháp năng lượng xanh đột phá. Bằng cách tận dụng các mặt nước như hồ thủy […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng và nhu cầu tiêu thụ điện năng không ngừng tăng cao, điện gió đang nổi lên như một giải pháp năng lượng tái tạo đầy hứa hẹn. Điều này giúp Việt Nam từng bước thoát khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. […]
