Trong kỷ nguyên khan hiếm tài nguyên và biến đổi khí hậu, khái niệm “chuyển dịch năng lượng” không còn là mục tiêu lý tưởng, mà đã trở thành chiến lược sống còn của mọi quốc gia. Tại trung tâm của chiến lược đó, điện mặt trời nổi lên như một nguồn năng lượng then chốt – vừa đảm bảo an ninh năng lượng, vừa thúc đẩy phát triển bền vững và thực hiện cam kết khí hậu. Từ góc độ kỹ thuật lẫn chính sách, điện mặt trời giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình cấu trúc lại hệ thống năng lượng quốc gia và toàn cầu.
Chuyển dịch năng lượng (Energy Transition) là quá trình thay đổi hệ thống cung – cầu năng lượng từ mô hình dựa vào nhiên liệu hóa thạch sang mô hình phát triển dựa trên năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng và công nghệ phát thải thấp. Đây là xu thế toàn cầu, được thúc đẩy bởi ba động lực chính:
Khủng hoảng khí hậu và áp lực cắt giảm phát thải CO₂.
Mục tiêu trung hòa carbon (Net Zero) vào giữa thế kỷ.
Nhu cầu đảm bảo an ninh năng lượng trong bối cảnh địa chính trị phức tạp.
Trong lộ trình đó, năng lượng tái tạo – đặc biệt là nguồn điện từ mặt trời – đóng vai trò trung tâm. Điều này có được nhờ khả năng sản xuất điện sạch, chi phí giảm nhanh và linh hoạt triển khai.
Không giống thủy điện hay gió, nguồn năng lượng từ ánh sáng mặt trời có thể khai thác ở hầu hết nơi có bức xạ tốt. Việt Nam đạt mức trung bình từ 4,5–5,5 kWh/m²/ngày. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển điện mặt trời rộng khắp từ Bắc vào Nam.
Công nghệ quang điện (PV) cho phép triển khai linh hoạt. Hệ thống có thể áp dụng từ hộ gia đình đến trang trại hàng trăm MWp. Việc lắp đặt có thể thực hiện trên mái nhà, mặt nước, khu công nghiệp hoặc vùng bán hoang mạc.
Khả năng mở rộng nhanh, không cần nhiên liệu và không phát thải trong vận hành là những ưu điểm chiến lược. Những yếu tố này góp phần định hình lại cấu trúc ngành điện trong tương lai.
Điện mặt trời có cường độ phát thải vòng đời thấp hơn nhiều so với các nguồn điện khác. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), trung bình mỗi kWh điện mặt trời chỉ phát thải 20–40 gCO₂e – thấp hơn gần 20 lần so với điện than.
Việt Nam đã cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, đặt ra yêu cầu cắt giảm mạnh lượng phát thải. Trong lộ trình đó, nguồn năng lượng từ mặt trời giữ vai trò trụ cột cho ngành điện – lĩnh vực hiện chiếm gần 50% tổng phát thải khí nhà kính.
Tại Việt Nam, hơn 60% tổng công suất phát điện trước đây đến từ nhiệt điện than và thủy điện. Tuy nhiên, các nguồn này đang đối mặt với những giới hạn nghiêm trọng:
Thủy điện: Cạn kiệt tài nguyên nước, biến đổi khí hậu ảnh hưởng lưu lượng.
Nhiệt điện than: Gây ô nhiễm không khí, phát thải lớn, chịu áp lực loại bỏ từ thị trường tài chính xanh.
Khí tự nhiên: Phụ thuộc nhập khẩu LNG, giá biến động cao.
Nguồn năng lượng từ ánh sáng mặt trời góp phần đa dạng hóa nguồn cung. Nhờ đó, hệ thống điện trở nên linh hoạt và ít phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu. Đây là yếu tố then chốt trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đang nhiều biến động.
Với đặc tính phân tán và thiếu ổn định, nguồn năng lượng này đòi hỏi cách tiếp cận mới trong vận hành lưới. Sự phát triển nhanh của hệ thống PV mái nhà và các mô hình hybrid tạo ra áp lực kỹ thuật lớn. Điều đó buộc ngành điện phải đổi mới công nghệ và cách điều độ:
Phát triển hệ thống điều độ tự động (SCADA).
Ứng dụng công nghệ lưu trữ năng lượng (BESS).
Triển khai hệ thống quản lý năng lượng (EMS) và mô hình lưới điện thông minh (Smart Grid).
Nguồn năng lượng từ mặt trời không chỉ đóng vai trò cung cấp điện. Nó còn là động lực công nghệ, thúc đẩy quá trình số hóa toàn diện trong ngành năng lượng.
>> Xem thêm: 7 Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Lượng Điện Mặt Trời Tạo Ra
Quy hoạch điện VIII được phê duyệt năm 2023. Văn bản này xác định rõ vai trò chủ lực của năng lượng mặt trời trong cơ cấu nguồn điện tương lai:
Đến 2030: Mục tiêu đạt 4.100 MW điện mặt trời.
Tầm nhìn 2050: Điện mặt trời chiếm từ 27–31% tổng công suất phát điện.
Đặc biệt, QHĐ VIII nhấn mạnh phát triển hệ thống sử dụng tấm pin mặt trời trên mái nhà và mặt nước. Các mô hình này phục vụ tiêu dùng tại chỗ, hướng đến giải pháp phân tán – tự cung – tự tiêu. Đây là bước đột phá, thể hiện cách tiếp cận linh hoạt và phù hợp với điều kiện hạ tầng truyền tải hiện nay.
Mặc dù giữ vị trí trung tâm, việc triển khai điện mặt trời hiệu quả vẫn cần một loạt điều kiện kỹ thuật – chính sách:
Sau khi cơ chế giá FIT kết thúc, thị trường điện mặt trời Việt Nam đang chờ đợi các chính sách rõ ràng về:
Giá mua điện mới theo hình thức đấu thầu cạnh tranh.
Cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa nhà đầu tư và khách hàng sử dụng lớn.
Khung pháp lý cho điện mặt trời mái nhà và điện mặt trời nổi.
Chỉ khi hành lang pháp lý được thiết lập rõ ràng và ổn định, niềm tin thị trường mới được củng cố. Khi đó, dòng vốn đầu tư – đặc biệt từ khu vực tư nhân – mới có thể quay lại mạnh mẽ.
Việc bổ sung công suất nguồn mà không đồng bộ với nâng cấp hệ thống truyền tải đã khiến lưới điện quá tải. Hệ quả là nhiều dự án sử dụng năng lượng mặt trời buộc phải cắt giảm sản lượng. Điều này đã gây ra lãng phí đáng kể. Để giải quyết vấn đề này, chúng ta cần:
Đầu tư nâng cấp lưới truyền tải tại các vùng có tiềm năng bức xạ cao.
Khuyến khích phát triển hệ thống pin lưu trữ quy mô lớn (Utility-scale BESS).
Triển khai thí điểm mô hình Virtual Power Plant kết hợp nhiều hệ thống nhỏ thành một cụm điều độ linh hoạt.
Hiện tại, phần lớn tấm pin, inverter và thiết bị PV được nhập khẩu. Việc xây dựng chuỗi cung ứng nội địa sẽ giúp:
Giảm chi phí đầu tư.
Tăng tính chủ động kỹ thuật.
Tạo việc làm và chuyển giao công nghệ.
Phát triển công nghiệp hỗ trợ liên quan đến năng lượng mặt trời là bước đi cần thiết. Đây cũng là yếu tố then chốt giúp nâng tầm vai trò chiến lược về mặt kinh tế.
>> Xem thêm: 3 Yếu Tố Nền Tảng Quyết Định Hiệu Suất Pin Mặt Trời
Năng lượng từ mặt trời không còn là công nghệ thử nghiệm, mà đang dần trở thành xương sống của hệ thống điện hiện đại. Trong kịch bản lưới điện 2050:
Nguồn điện sẽ chủ yếu đến từ điện mặt trời, điện gió, thủy điện nhỏ và lưu trữ.
Các thiết bị tiêu thụ sẽ thông minh hơn, biết điều chỉnh phụ tải theo thời tiết.
Hệ thống vận hành sẽ có khả năng cân bằng tự động và phản ứng tức thời.
Với tính phân tán, sạch và linh hoạt, nguồn năng lượng từ ánh sáng mặt trời hoàn toàn phù hợp để kiến tạo hệ sinh thái Carbon-Free + Digital + Decentralized. Đây chính là mô hình nền tảng của chuyển dịch năng lượng trong thế kỷ 21.
Năng lượng mặt trời không chỉ sạch mà còn thúc đẩy tái cấu trúc toàn hệ thống điện – từ quy hoạch, truyền tải đến tiêu dùng. Đây là cơ hội để Việt Nam bứt phá trong hành trình xanh hóa năng lượng. LASI đồng hành cùng doanh nghiệp với các giải pháp đo lường, giám sát hiện đại, hỗ trợ chuyển dịch minh bạch và hiệu quả.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Trụ sở: LASI Building, 345 Kim Mã, Giảng Võ, Hà Nội
Văn phòng: 62 Nguyễn Khang, Yên Hòa, Hà Nội
Hotline: 0988 279 911 – (84-24) 3771 2880
Email: Info@lasi.com.vn
Bài viết liên quan
Trong vận hành các nhà máy điện mặt trời, yếu tố thời tiết luôn đóng vai trò then chốt. Mưa lớn, mưa kéo dài hay các hình thái mưa bất thường đều có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất phát điện, thậm chí gây hư hỏng hệ thống. Chính vì vậy, việc đo […]
Trong các nhà máy điện mặt trời, yếu tố thời tiết có ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng phát điện và tuổi thọ thiết bị. Do đó, trạm thời tiết điện mặt trời trở thành giải pháp quan trọng giúp giám sát, đánh giá điều kiện môi trường và tối ưu hiệu suất vận […]
Biến đổi khí hậu và thị trường khắt khe khiến nuôi thủy sản truyền thống bộc lộ yếu điểm: khó kiểm soát, năng suất thấp, rủi ro cao. Thị trường xuất khẩu yêu cầu truy xuất nguồn gốc và sản xuất bền vững. Doanh nghiệp không đổi mới sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng. […]
Trong bối cảnh hạ tầng giao thông phát triển nhanh chóng, các tuyến đường cao tốc tại Việt Nam ngày càng dài hơn, phức tạp hơn và chịu tải trọng lớn hơn đáp ứng lưu lượng và mật độ ngày càng lớn.. Điều này đòi hỏi những giải pháp kỹ thuật tiên tiến để đảm […]
Trong bối cảnh thế giới chuyển dịch sang nền kinh tế carbon thấp, các dự án năng lượng đang trở thành tâm điểm chiến lược trong phát triển bền vững. Tại Việt Nam, lĩnh vực năng lượng không chỉ đảm bảo an ninh quốc gia mà còn mở ra cơ hội thu hút đầu tư […]
Trong bối cảnh năng lượng tái tạo và quản lý môi trường ngày càng được chú trọng, công nghệ đo bức xạ đóng vai trò nền tảng trong nhiều lĩnh vực sản xuất và nghiên cứu. Từ các cảm biến đo bức xạ mặt trời đến hệ thống quản lý dữ liệu thông minh, việc […]
Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, phát triển bền vững đòi hỏi năng lượng sạch phải đóng vai trò trung tâm. Giải pháp khai thác năng lượng mặt trời hiện đang giữ vai trò chiến lược, góp phần cắt giảm phát thải và tạo nền tảng tăng trưởng kinh tế xanh vững chắc. Những lý […]
Biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và khủng hoảng năng lượng đang là thách thức toàn cầu. Trong bối cảnh đó, năng lượng sạch không còn là lựa chọn, mà là hướng đi tất yếu cho một tương lai bền vững. Những nguồn năng lượng này giúp giảm phát thải, thúc đẩy công […]
Người tiêu dùng toàn cầu ngày càng đòi hỏi cao về nguồn gốc, chất lượng và sự bền vững của thực phẩm. Trước áp lực đó, ngành thủy sản Việt Nam buộc phải chuyển mình. Cuộc đua giành chứng chỉ BAP đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đây không còn là yếu […]
Trong bối cảnh thị trường tiêu dùng toàn cầu ngày càng khắt khe về truy xuất nguồn gốc, trách nhiệm xã hội và tiêu chuẩn môi trường, chứng chỉ ASC (Aquaculture Stewardship Council) đã trở thành tấm “visa vàng” cho các doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản muốn bước vào chuỗi giá trị toàn cầu. […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu thiệt hại nặng nề nhất do thiên tai. Nhằm nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo và quản lý rủi ro, Chính phủ đã ban hành Nghị định 66/2021/NĐ-CP – một bước tiến quan […]
Giữa làn sóng phát triển toàn cầu hướng về kinh tế xanh và tiêu dùng có trách nhiệm, “bền vững” không còn là một xu hướng, mà đã trở thành một chuẩn mực. Với ngành thủy sản – nơi sự sống phụ thuộc trực tiếp vào tài nguyên biển – khái niệm bền vững càng […]
