Khi biến đổi khí hậu trở thành vấn đề sống còn đối với sự phát triển nhân loại, cụm từ “phát thải khí nhà kính” đã không còn xa lạ. Trong bức tranh toàn cầu ấy, quản lý carbon không chỉ là biện pháp kỹ thuật hay công cụ giám sát, mà đã trở thành một “mảnh ghép cốt lõi” trong hệ thống chính sách, luật định và cơ chế tài chính quốc tế. Từ các hiệp định quốc tế cho đến khung pháp lý quốc gia, quản lý carbon đang dẫn dắt một trật tự mới: trật tự của trách nhiệm, minh bạch và hành động.
Quản lý carbon là một chuỗi các hoạt động mang tính hệ thống nhằm đo lường, giám sát, kiểm soát và giảm thiểu phát thải khí nhà kính, đặc biệt là CO₂ – khí chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng lượng phát thải toàn cầu. Về mặt pháp lý, quản lý carbon bao gồm các quy định, tiêu chuẩn, công cụ tài chính và nghĩa vụ tuân thủ nhằm điều tiết lượng phát thải trong các ngành sản xuất, năng lượng, giao thông, xây dựng, nông nghiệp…
Ở cấp độ quốc gia và quốc tế, quản lý carbon được thể chế hóa thành các khung luật định, trong đó có sự ràng buộc giữa nghĩa vụ quốc tế (như Thỏa thuận Paris 2015), và chính sách nội địa (như luật môi trường, quy định ngành, cơ chế thị trường carbon). Mục tiêu không chỉ là kiểm soát khí thải, mà còn thúc đẩy đầu tư xanh, chuyển đổi mô hình kinh tế và đảm bảo công bằng khí hậu.
Năm 2015, tại Hội nghị COP21, 196 quốc gia đã thông qua Thỏa thuận Paris – văn kiện lịch sử trong nỗ lực hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 2°C, hướng tới 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Trong đó, quản lý carbon được thể hiện dưới cam kết quốc gia tự quyết (NDC), với yêu cầu minh bạch, báo cáo và thẩm định định kỳ.
Thỏa thuận Paris không bắt buộc về hình phạt pháp lý nhưng buộc các quốc gia phải đưa ra hành động cụ thể, báo cáo phát thải hàng năm, đồng thời khuyến khích xây dựng thị trường carbon quốc tế (Article 6).
Nhiều quốc gia đã phát triển khung luật định chặt chẽ cho quản lý carbon:
Liên minh châu Âu (EU ETS): Được xem là mô hình chuẩn của thị trường phát thải, EU thiết lập giới hạn phát thải cho các ngành công nghiệp lớn, sau đó cho phép doanh nghiệp mua – bán quyền phát thải dưới sự giám sát pháp lý nghiêm ngặt.
Mỹ: Tuy chưa có thị trường carbon quốc gia, nhưng nhiều bang như California đã xây dựng hệ thống riêng, gắn với luật định về năng lượng và môi trường.
Trung Quốc: Khởi động hệ thống ETS quốc gia từ năm 2021, ban hành luật về quản lý phát thải CO₂ trong ngành năng lượng – bước tiến lớn đối với quốc gia phát thải lớn nhất thế giới.
Các hệ thống này đều yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện đo lường phát thải (MRV), báo cáo minh bạch, và tuân thủ các quy định pháp luật cụ thể.
>> Xem thêm: Hệ Thống Quan Trắc Khí Nhà Kính Bằng Buồng Đo Tự Động
Lần đầu tiên trong hệ thống pháp luật Việt Nam, Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 đề cập rõ ràng đến “thị trường carbon” như một công cụ quản lý carbon. Theo đó, Chính phủ sẽ xây dựng hệ thống giao dịch tín chỉ carbon, hệ thống giám sát và kiểm kê khí nhà kính, đồng thời quy định lộ trình bắt buộc cho các ngành phát thải lớn.
Đây là bước đi quan trọng trong việc thể chế hóa các cam kết quốc tế về giảm phát thải và đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Bên cạnh luật môi trường, quản lý carbon tại Việt Nam đang được dẫn dắt bởi nhiều chiến lược và văn bản quy phạm pháp luật:
Chiến lược Quốc gia về Biến đổi khí hậu đến 2050 (ban hành 2022): Giao nhiệm vụ cụ thể cho các bộ ngành trong việc xây dựng hệ thống đo lường và kiểm kê carbon.
Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030: Nhấn mạnh việc phát triển kinh tế carbon thấp, gắn quản lý carbon với chiến lược đầu tư và tài chính.
Dự thảo Nghị định về vận hành thị trường carbon: Dự kiến hoàn thiện vào 2025, tạo hành lang pháp lý cụ thể để doanh nghiệp tham gia mua – bán tín chỉ carbon trong nước và quốc tế.
Việc luật hóa quản lý carbon tại Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa đối với cấp quốc gia, mà còn tác động trực tiếp đến các doanh nghiệp, nhất là trong các ngành có mức phát thải lớn như điện, xi măng, thép, hóa chất, khai khoáng và năng lượng. Từ năm 2022, theo Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản hướng dẫn, doanh nghiệp đang phải thích nghi với một loạt nghĩa vụ pháp lý mới mang tính bắt buộc:
Doanh nghiệp có quy mô phát thải lớn sẽ phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo chu kỳ nhất định (thường là hằng năm hoặc hai năm một lần). Việc kiểm kê này bao gồm:
Thu thập số liệu về tiêu thụ nguyên, nhiên liệu (điện, xăng, than…).
Tính toán lượng phát thải CO₂ và các khí nhà kính khác theo hướng dẫn kỹ thuật của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Lập báo cáo chi tiết, có thể phải thẩm định độc lập, trước khi gửi cơ quan quản lý.
Đây là một yêu cầu mang tính pháp lý chặt chẽ, nếu không thực hiện đúng có thể bị xử phạt hoặc đình chỉ hoạt động theo quy định tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP.
Trong lộ trình sắp tới, doanh nghiệp sẽ được cấp một lượng hạn ngạch phát thải CO₂ nhất định. Nếu phát thải vượt quá mức được cấp, doanh nghiệp buộc phải:
Mua tín chỉ carbon từ các đơn vị có dư thừa hạn ngạch.
Tham gia thị trường carbon trong nước (dự kiến vận hành chính thức từ 2028).
Mua tín chỉ quốc tế thông qua cơ chế trao đổi xuyên biên giới.
Việc không tuân thủ ngưỡng phát thải có thể dẫn đến xử phạt hành chính, rút giấy phép môi trường, thậm chí cấm xuất khẩu trong một số thị trường khó tính như EU.
Ngoài việc tuân thủ, doanh nghiệp còn phải chủ động chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng phát thải thấp. Điều này bao gồm:
Cải tiến công nghệ lò hơi, dây chuyền sản xuất để giảm tiêu thụ năng lượng hóa thạch.
Tái sử dụng nhiệt thải, thu hồi CO₂ hoặc sử dụng năng lượng tái tạo.
Áp dụng các công cụ quản lý năng lượng theo tiêu chuẩn quốc tế như ISO 50001.
Doanh nghiệp không đầu tư đổi mới sẽ không chỉ đối mặt với chi phí phát thải ngày càng tăng, mà còn mất đi cơ hội xuất khẩu, tiếp cận tín dụng xanh và quỹ đầu tư ESG toàn cầu.
Việc quản lý carbon tại doanh nghiệp hiện nay không còn giới hạn trong phạm vi quốc gia, mà còn phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế quan trọng:
ISO 14064: Hệ thống tiêu chuẩn quốc tế về đo lường, báo cáo và xác minh khí nhà kính, là cơ sở để được công nhận tín chỉ carbon và minh bạch thông tin với nhà đầu tư.
ESG (Environmental – Social – Governance): Các quỹ đầu tư lớn toàn cầu ngày càng yêu cầu minh bạch về chiến lược giảm phát thải, rủi ro khí hậu, và trách nhiệm môi trường như một phần trong đánh giá tín nhiệm doanh nghiệp.
CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) của Liên minh châu Âu: Từ năm 2026, các sản phẩm như thép, nhôm, xi măng, điện, phân bón… nếu xuất khẩu vào EU sẽ phải khai báo lượng carbon và nộp phí tương đương nếu không chứng minh được đã nộp tại quốc gia sản xuất.
Vì vậy, quản lý carbon không chỉ là nghĩa vụ pháp lý nội địa, mà còn là “giấy thông hành” để doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu trong bối cảnh thế giới đang tiến nhanh tới mục tiêu Net Zero.
>> Xem thêm: Hệ Thống Quan Trắc Thông Lượng CO2 – Carbon Node
Quản lý carbon không còn là khái niệm môi trường thuần túy, mà đã trở thành yếu tố sống còn trong chiến lược kinh doanh, xuất khẩu và tuân thủ pháp lý. Với loạt quy định mới từ Việt Nam đến quốc tế như CBAM của EU hay Luật Bảo vệ môi trường 2020, doanh nghiệp nếu không nhanh chóng thích nghi sẽ đối mặt với nguy cơ mất thị trường, tăng chi phí và tụt hậu trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, việc hiểu và triển khai quản lý carbon bài bản là lựa chọn bắt buộc – không phải ưu tiên tạm thời. Đây là lúc doanh nghiệp cần chủ động kiểm kê, báo cáo, và xây dựng lộ trình phát thải rõ ràng, đồng thời tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế.
Hãy để LASI đồng hành cùng bạn với các giải pháp toàn diện và tư vấn chiến lược quản lý carbon phù hợp nhất, giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và giữ vững lợi thế cạnh tranh trong cuộc đua giảm phát thải toàn cầu.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Bài viết liên quan
Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu nhiều biến động và các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe, đổi mới trở thành yếu tố sống còn đối với doanh nghiệp thủy sản. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu mà […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt và nguồn tài nguyên hóa thạch dần cạn kiệt, năng lượng xanh nổi lên như một giải pháp tất yếu cho sự phát triển bền vững của nhân loại. Không chỉ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường sống, […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) đã trở thành ưu tiên hàng đầu của nhiều quốc gia, doanh nghiệp và tổ chức trên toàn cầu. Đây không chỉ là một cam kết về trách nhiệm môi trường mà […]
Để có một mùa vụ nuôi tôm thành công, việc kiểm soát chặt chẽ các chỉ tiêu môi trường nuôi tôm là yếu tố then chốt. Từ chất lượng nước, chất đất đến nhiệt độ, pH hay độ mặn… tất cả đều ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ sinh trưởng, sức khỏe và tỷ […]
Ngành nông nghiệp không chỉ giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lương thực cho đời sống con người mà còn là một trong những lĩnh vực phát thải khí nhà kính lớn, đặc biệt là khí Mê-tan CH4. Chính vì vậy, giảm phát thải CH4 nông nghiệp đã trở thành nhiệm […]
Trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm, chất lượng môi trường nước đóng vai trò then chốt quyết định đến năng suất và hiệu quả kinh tế. Một trong những yếu tố môi trường nguy hiểm nhưng thường bị bỏ qua là khí độc nitrite (NO₂). Loại khí này có thể hình […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên ngày càng nghiêm trọng, năng lượng tái tạo đang trở thành xu hướng tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng của nguồn năng lượng sạch như điện […]
Đại dương là lá phổi xanh của Trái Đất đang phải gánh chịu sức ép khủng khiếp từ hoạt động xả thải trên biển của con người. Hàng triệu tấn rác thải, hóa chất và nước thải công nghiệp được đổ trực tiếp ra biển mỗi năm. Điều này gây ra những hậu quả nặng […]
Trong thời đại mà năng lượng sạch được xem là chìa khóa để phát triển bền vững, khái niệm về năng lượng mặt trời ngày càng được nhiều người quan tâm và tìm hiểu. Đây là nguồn năng lượng tự nhiên vô tận, thân thiện với môi trường. Chúng có thể ứng dụng rộng rãi […]
Năng lượng mặt trời đang ngày càng trở thành nguồn năng lượng chủ lực trong xu hướng phát triển năng lượng sạch trên toàn thế giới và tại Việt Nam. Với nhiều lợi thế vượt trội về môi trường, kinh tế và kỹ thuật, năng lượng mặt trời không chỉ là giải pháp bền vững. […]
Trong những năm gần đây, khi nhu cầu phát triển năng lượng tái tạo ngày càng tăng, đặc biệt là điện gió, việc đo đạc chính xác tốc độ và hướng gió trở nên vô cùng quan trọng. Công nghệ Lidar đo gió đã nổi lên như một giải pháp hiện đại, hiệu quả, và […]
Trong bối cảnh nhu cầu năng lượng ngày càng gia tăng và quỹ đất dành cho các dự án điện mặt trời ngày càng bị thu hẹp, điện mặt trời nổi (floating solar) đang nổi lên như một giải pháp năng lượng xanh đột phá. Bằng cách tận dụng các mặt nước như hồ thủy […]
