Khai thác IUU đang trở thành thách thức lớn đối với ngành thủy sản toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Hoạt động IUU không chỉ gây cạn kiệt nguồn lợi hải sản, làm mất cân bằng hệ sinh thái biển mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và cơ hội xuất khẩu thủy sản của quốc gia. Chính vì vậy, việc nắm vững và tuân thủ các quy định chống khai thác IUU là yêu cầu bắt buộc đối với ngư dân hiện nay. Bài viết sau sẽ cung cấp những thông tin quan trọng về IUU cũng như những quy định ngư dân cần biết để cùng chung tay bảo vệ nguồn lợi thủy sản và phát triển nghề cá bền vững.
Khai thác IUU (Illegal, Unreported and Unregulated fishing) được hiểu là hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Đây là một trong những nguyên nhân chính gây suy giảm nguồn lợi hải sản và đe dọa tính bền vững của nghề cá.
– Khai thác bất hợp pháp: là những hoạt động đánh bắt vi phạm luật pháp quốc gia hoặc quốc tế. Ví dụ như: khai thác khi không có giấy phép, báo cáo sản lượng thấp hơn thực tế, đánh bắt cá chưa đạt kích thước cho phép, khai thác tại khu vực cấm, sử dụng ngư cụ bị cấm, hoặc trung chuyển thủy sản có nguồn gốc bất hợp pháp.
– Khai thác không theo quy định: xảy ra tại những khu vực hoặc ngành nghề chưa có biện pháp quản lý, bảo tồn rõ ràng từ phía quốc gia hay quốc tế. Trường hợp này thường gặp ở vùng biển chung hoặc ở những quốc gia không tham gia Công ước quốc tế liên quan đến quản lý nghề cá.
– Khai thác không báo cáo: là hoạt động khai thác không được báo cáo đầy đủ hoặc chính xác cho cơ quan có thẩm quyền. Điều này có thể bắt nguồn từ sự yếu kém trong công tác quản lý nghề cá, dữ liệu thu thập chưa đầy đủ, hoặc nhằm che giấu các hành vi khai thác bất hợp pháp.
Tóm lại, dù mỗi nhóm có tính chất khác nhau, nhưng cả ba dạng IUU đều gây khó khăn trong việc quản lý, bảo tồn nguồn lợi thủy sản và làm giảm uy tín thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
>> Xem thêm: Chứng Chỉ MSC – Lời Cam Kết Cho Một Đại Dương Bền Vững
Hậu quả của khai thác IUU vô cùng nghiêm trọng, không chỉ ở khía cạnh pháp lý và kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường biển và đời sống ngư dân.
Trước hết, chế tài xử phạt đối với hành vi khai thác IUU ngày càng cứng rắn và nghiêm khắc. Tại Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác, ngư dân vi phạm có thể bị phạt tiền, tước giấy phép khai thác, tịch thu hoặc tiêu hủy ngư cụ, phương tiện vi phạm; thậm chí, trong những trường hợp nghiêm trọng, còn có thể bị truy tố và phạt tù.
Đặc biệt, trên thị trường quốc tế, khai thác IUU khiến thủy sản Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị Ủy ban châu Âu (EU) cảnh báo “thẻ vàng”. Khi đó, hàng thủy sản xuất khẩu sang EU sẽ bị kiểm soát gắt gao, kéo dài thời gian thông quan, tăng chi phí, thậm chí có thể bị từ chối hoặc trả lại. Nếu tình trạng này không được khắc phục, Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng “thẻ đỏ”, đồng nghĩa với việc cấm hoàn toàn xuất khẩu sang châu Âu – một trong những thị trường quan trọng nhất.
Ngoài ra, khai thác IUU còn là mối đe dọa lớn đối với hệ sinh thái biển. Việc khai thác quá mức, sử dụng ngư cụ cấm hay đánh bắt ở vùng biển nhạy cảm sẽ làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, phá vỡ cân bằng sinh thái. Hậu quả lâu dài là ngư dân mất đi sinh kế bền vững, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, đời sống hiện tại và cả tương lai của các thế hệ sau.
12 hành vi khai thác vi phạm IUU gồm:
(1) Đánh bắt mà không có giấy phép hợp lệ, không được quốc gia tàu treo cờ hay quốc gia ven biển có liên quan cấp phép hay cho phép.
(2) Không hoàn thành nghĩa vụ lưu và báo cáo dữ liệu liên quan, bao gồm dữ liệu được truyền bởi hệ thống giám sát tàu qua vệ tinh, hoặc thông báo trước.
(3) Đánh bắt trong khu vực khép kín, vào thời điểm mùa vụ đã kết thúc, không được cấp hoặc sau thời hạn được cấp hạn ngạch, đánh bắt quá độ sâu cho phép.
(4) Đánh bắt loài được tạm dừng đánh bắt hoặc loài cấm đánh bắt.
(5) Sử dụng công cụ đánh bắt bị cấm hoặc không đúng quy định.
(6) Làm giả hay che giấu dấu vết, danh tính hay đăng kiểm.
(7) Che giấu, giả mạo hay hủy chứng cứ liên quan đến một công tác điều tra.
(8) Cản trở công việc của cán bộ chức năng thực hiện nhiệm vụ thẩm tra sự tuân thủ đối với các biện pháp bảo tồn và quản lý, cản trở công việc của quan sát viên thực hiện nhiệm vụ thị sát sự tuân thủ các nguyên tắc áp dụng của cộng đồng.
(9) Đưa lên khoang, chuyển tải hay chở cá nhỏ quá cỡ, trái với điều luật hiện đang có hiệu lực.
(10) Chuyển tải hay cùng tham gia hoạt động đánh bắt, hỗ trợ hay tiếp ứng cho các tàu đánh bắt đã được xác định có thực hiện hành vi đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định này, đặc biệt các tàu bị đưa vào danh sách tàu đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định của cộng đồng hoặc của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực.
(11) Thực hiện hoạt động đánh bắt trong khu vực quản lý của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực theo cách thức không nhất quán hoặc trái với các biện pháp bảo tồn và quản lý của tổ chức, treo cờ của quốc gia không phải là thành viên của tổ chức, không hợp tác theo quy định của tổ chức.
(12) Không mang quốc tịch và do vậy là tàu không có quốc gia chủ quyền, theo luật quốc tế.
>> Xem thêm: Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam 6 Tháng Đầu Năm 2025
Khai thác IUU không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế, môi trường và uy tín quốc gia. Để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, giữ vững sinh kế cho ngư dân và duy trì thị trường xuất khẩu bền vững, việc tuân thủ nghiêm túc các quy định chống khai thác IUU là trách nhiệm của mỗi ngư dân cũng như toàn ngành thủy sản. Chỉ khi cùng nhau hành động đúng luật, chúng ta mới có thể hướng tới một nghề cá bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Bài viết liên quan
Ngành tôm Việt Nam đã và đang giữ vai trò quan trọng trong kim ngạch xuất khẩu thủy sản, với thị trường trải rộng trên hơn 100 quốc gia. Tuy nhiên, sự phát triển bền vững của ngành phụ thuộc lớn vào khả năng đáp ứng tiêu chuẩn tôm xuất khẩu mà các thị trường […]
Trong bối cảnh ngành thủy sản toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ sang mô hình sản xuất minh bạch – bền vững – an toàn, việc sở hữu chứng nhận ASC và BAP đã trở thành điều kiện gần như bắt buộc đối với các doanh nghiệp nuôi, chế biến và xuất khẩu tôm. […]
Trong bối cảnh nhu cầu điện năng toàn cầu không ngừng gia tăng, trong khi áp lực giảm phát thải khí nhà kính ngày càng lớn, năng lượng gió ngoài khơi đang được nhiều quốc gia xem là một trong những giải pháp chiến lược để bảo đảm an ninh năng lượng và thực hiện […]
Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng mạnh đến phát triển thủy sản bền vững, các tiêu chuẩn quốc tế về khai thác có trách nhiệm ngày càng trở thành yếu tố bắt buộc để tiếp cận thị trường xuất khẩu giá trị cao. Một trong những chứng nhận quan trọng và uy tín nhất […]
Việc Việt Nam nhận thẻ vàng EC vào năm 2017 đã trở thành một dấu mốc quan trọng, cảnh báo về các rủi ro liên quan đến khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU Fishing). Đây không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn ảnh […]
Trong bối cảnh thị trường thủy sản toàn cầu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, minh bạch chuỗi cung ứng và phát triển bền vững, thủy sản xuất khẩu Việt Nam phải đối mặt với yêu cầu ngày càng cao từ các nhà bán lẻ quốc tế. Nổi bật trong […]
Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tiềm năng phát triển năng lượng mặt trời và gió hàng đầu khu vực Đông Nam Á, nhờ lợi thế tự nhiên vượt trội về bức xạ mặt trời và điều kiện gió. Trong bối cảnh nhu cầu điện năng tăng nhanh, áp […]
Trong quá trình phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió, một trong những bước quan trọng và mang tính quyết định nhất chính là khảo sát tiềm năng gió. Đây không chỉ là công đoạn thu thập dữ liệu khí tượng đơn thuần, mà còn là nền tảng để đánh giá […]
Trong bối cảnh thương mại thủy sản toàn cầu ngày càng chú trọng đến tính bền vững, trách nhiệm xã hội và an toàn thực phẩm, các chứng nhận quốc tế đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc định hình tiêu chuẩn sản xuất và gia tăng tính cạnh tranh. Trong số đó, […]
Trong những thập kỷ gần đây, xả thải trên biển từ hoạt động hàng hải, công nghiệp ven biển và khai thác tài nguyên biển đã trở thành vấn đề môi trường toàn cầu. Lượng chất thải phát sinh ngày càng lớn trong khi khả năng tự làm sạch của đại dương có giới hạn, […]
Trong bối cảnh khủng hoảng khí hậu đang gia tăng về mức độ và phạm vi ảnh hưởng, các quốc gia trên thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các nguồn năng lượng bền vững nhằm giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao an ninh năng lượng. Trong bài viết này, LASI […]
Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch sang các mô hình phát triển xanh và bền vững, năng lượng gió ngoài khơi nổi lên như một trong những nguồn năng lượng tái tạo có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất. Việt Nam, với đường bờ biển dài hơn 3.200 km và điều kiện gió […]
