Khai thác IUU đang trở thành thách thức lớn đối với ngành thủy sản toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Hoạt động IUU không chỉ gây cạn kiệt nguồn lợi hải sản, làm mất cân bằng hệ sinh thái biển mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và cơ hội xuất khẩu thủy sản của quốc gia. Chính vì vậy, việc nắm vững và tuân thủ các quy định chống khai thác IUU là yêu cầu bắt buộc đối với ngư dân hiện nay. Bài viết sau sẽ cung cấp những thông tin quan trọng về IUU cũng như những quy định ngư dân cần biết để cùng chung tay bảo vệ nguồn lợi thủy sản và phát triển nghề cá bền vững.
Khai thác IUU (Illegal, Unreported and Unregulated fishing) được hiểu là hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Đây là một trong những nguyên nhân chính gây suy giảm nguồn lợi hải sản và đe dọa tính bền vững của nghề cá.
– Khai thác bất hợp pháp: là những hoạt động đánh bắt vi phạm luật pháp quốc gia hoặc quốc tế. Ví dụ như: khai thác khi không có giấy phép, báo cáo sản lượng thấp hơn thực tế, đánh bắt cá chưa đạt kích thước cho phép, khai thác tại khu vực cấm, sử dụng ngư cụ bị cấm, hoặc trung chuyển thủy sản có nguồn gốc bất hợp pháp.
– Khai thác không theo quy định: xảy ra tại những khu vực hoặc ngành nghề chưa có biện pháp quản lý, bảo tồn rõ ràng từ phía quốc gia hay quốc tế. Trường hợp này thường gặp ở vùng biển chung hoặc ở những quốc gia không tham gia Công ước quốc tế liên quan đến quản lý nghề cá.
– Khai thác không báo cáo: là hoạt động khai thác không được báo cáo đầy đủ hoặc chính xác cho cơ quan có thẩm quyền. Điều này có thể bắt nguồn từ sự yếu kém trong công tác quản lý nghề cá, dữ liệu thu thập chưa đầy đủ, hoặc nhằm che giấu các hành vi khai thác bất hợp pháp.
Tóm lại, dù mỗi nhóm có tính chất khác nhau, nhưng cả ba dạng IUU đều gây khó khăn trong việc quản lý, bảo tồn nguồn lợi thủy sản và làm giảm uy tín thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
>> Xem thêm: Chứng Chỉ MSC – Lời Cam Kết Cho Một Đại Dương Bền Vững
Hậu quả của khai thác IUU vô cùng nghiêm trọng, không chỉ ở khía cạnh pháp lý và kinh tế mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường biển và đời sống ngư dân.
Trước hết, chế tài xử phạt đối với hành vi khai thác IUU ngày càng cứng rắn và nghiêm khắc. Tại Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác, ngư dân vi phạm có thể bị phạt tiền, tước giấy phép khai thác, tịch thu hoặc tiêu hủy ngư cụ, phương tiện vi phạm; thậm chí, trong những trường hợp nghiêm trọng, còn có thể bị truy tố và phạt tù.
Đặc biệt, trên thị trường quốc tế, khai thác IUU khiến thủy sản Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị Ủy ban châu Âu (EU) cảnh báo “thẻ vàng”. Khi đó, hàng thủy sản xuất khẩu sang EU sẽ bị kiểm soát gắt gao, kéo dài thời gian thông quan, tăng chi phí, thậm chí có thể bị từ chối hoặc trả lại. Nếu tình trạng này không được khắc phục, Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng “thẻ đỏ”, đồng nghĩa với việc cấm hoàn toàn xuất khẩu sang châu Âu – một trong những thị trường quan trọng nhất.
Ngoài ra, khai thác IUU còn là mối đe dọa lớn đối với hệ sinh thái biển. Việc khai thác quá mức, sử dụng ngư cụ cấm hay đánh bắt ở vùng biển nhạy cảm sẽ làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản, phá vỡ cân bằng sinh thái. Hậu quả lâu dài là ngư dân mất đi sinh kế bền vững, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, đời sống hiện tại và cả tương lai của các thế hệ sau.
12 hành vi khai thác vi phạm IUU gồm:
(1) Đánh bắt mà không có giấy phép hợp lệ, không được quốc gia tàu treo cờ hay quốc gia ven biển có liên quan cấp phép hay cho phép.
(2) Không hoàn thành nghĩa vụ lưu và báo cáo dữ liệu liên quan, bao gồm dữ liệu được truyền bởi hệ thống giám sát tàu qua vệ tinh, hoặc thông báo trước.
(3) Đánh bắt trong khu vực khép kín, vào thời điểm mùa vụ đã kết thúc, không được cấp hoặc sau thời hạn được cấp hạn ngạch, đánh bắt quá độ sâu cho phép.
(4) Đánh bắt loài được tạm dừng đánh bắt hoặc loài cấm đánh bắt.
(5) Sử dụng công cụ đánh bắt bị cấm hoặc không đúng quy định.
(6) Làm giả hay che giấu dấu vết, danh tính hay đăng kiểm.
(7) Che giấu, giả mạo hay hủy chứng cứ liên quan đến một công tác điều tra.
(8) Cản trở công việc của cán bộ chức năng thực hiện nhiệm vụ thẩm tra sự tuân thủ đối với các biện pháp bảo tồn và quản lý, cản trở công việc của quan sát viên thực hiện nhiệm vụ thị sát sự tuân thủ các nguyên tắc áp dụng của cộng đồng.
(9) Đưa lên khoang, chuyển tải hay chở cá nhỏ quá cỡ, trái với điều luật hiện đang có hiệu lực.
(10) Chuyển tải hay cùng tham gia hoạt động đánh bắt, hỗ trợ hay tiếp ứng cho các tàu đánh bắt đã được xác định có thực hiện hành vi đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định này, đặc biệt các tàu bị đưa vào danh sách tàu đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định của cộng đồng hoặc của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực.
(11) Thực hiện hoạt động đánh bắt trong khu vực quản lý của một tổ chức quản lý nghề cá khu vực theo cách thức không nhất quán hoặc trái với các biện pháp bảo tồn và quản lý của tổ chức, treo cờ của quốc gia không phải là thành viên của tổ chức, không hợp tác theo quy định của tổ chức.
(12) Không mang quốc tịch và do vậy là tàu không có quốc gia chủ quyền, theo luật quốc tế.
>> Xem thêm: Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam 6 Tháng Đầu Năm 2025
Khai thác IUU không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế, môi trường và uy tín quốc gia. Để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, giữ vững sinh kế cho ngư dân và duy trì thị trường xuất khẩu bền vững, việc tuân thủ nghiêm túc các quy định chống khai thác IUU là trách nhiệm của mỗi ngư dân cũng như toàn ngành thủy sản. Chỉ khi cùng nhau hành động đúng luật, chúng ta mới có thể hướng tới một nghề cá bền vững, có trách nhiệm và hội nhập quốc tế.
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT TƯ KHOA HỌC KỸ THUẬT – LASI
Bài viết liên quan
Mùa mưa là giai đoạn nhạy cảm nhất trong quá trình nuôi tôm. Nhiệt độ giảm, độ mặn và pH thay đổi đột ngột, cộng với dòng chảy từ nước mưa mang theo mầm bệnh từ môi trường bên ngoài dễ khiến tôm bị stress và suy giảm sức đề kháng. Đây chính là thời […]
Trong bối cảnh nhu cầu về năng lượng xanh ngày càng gia tăng, các dự án triển khai pin mặt trời trên mặt nước đang nổi lên như một giải pháp đầy tiềm năng. Tại Việt Nam, nhờ lợi thế hệ thống sông ngòi, hồ chứa phong phú, nhiều dự án quy mô lớn đã […]
Trong hoạt động khai thác cảng biển, an toàn và hiệu quả luôn là hai yếu tố then chốt. Một trong những thông số kỹ thuật có ảnh hưởng trực tiếp đến cả hai yếu tố này chính là vận tốc cập tàu khi tiếp cận cầu cảng. Vận tốc cập tàu không chỉ quyết […]
Nửa đầu năm 2025 ghi dấu nhiều biến động giá tôm trong ngành tôm ở Việt Nam nói riêng và trên thế giới nói chung. Trong khi thị trường quốc tế xuất hiện những tín hiệu phục hồi nhẹ, thì ngược lại tại nội địa, người nuôi tôm lại chịu sức ép lớn từ chi […]
Quản lý chất lượng nước dằn là rất quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của các loài thủy sinh xâm lấn. Cuối cùng, Công ước Quản lý Nước dằn (BWM) đã được thông qua và có hiệu lực vào năm 2017. Trong đó, có 2 quy định chính, cả 2 đều nhằm cải […]
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), bất chấp những biến động lớn trên thị trường, trong 6 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đạt 5,2 tỷ USD, tăng gần 19% so với cùng kỳ năm ngoái. Sự biến động của những thị trường lớn […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường biển và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cao, khái niệm “xác định tiêu chí cảng xanh” trở thành yếu tố then chốt trong quản lý và vận hành cảng biển. Không chỉ đơn thuần là cải thiện hiệu suất khai thác, […]
Trong thời đại công nghiệp hóa và toàn cầu hóa, nhu cầu sử dụng năng lượng của con người ngày càng tăng mạnh. Để đáp ứng, thế giới đã dựa chủ yếu vào nguồn năng lượng không thể tái tạo như than đá, dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và năng lượng hạt nhân. Những […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc theo dõi và quản lý phát thải khí nhà kính, đặc biệt là carbon dioxide (CO₂), trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Một trong những công cụ quan trọng được các nhà khoa học và cơ quan quản lý sử dụng là hệ […]
Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu nhiều biến động và các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe, đổi mới trở thành yếu tố sống còn đối với doanh nghiệp thủy sản. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu mà […]
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc đo lường và giám sát phát thải khí nhà kính đóng vai trò then chốt để xây dựng giải pháp giảm thiểu hiệu quả. Một trong những công nghệ hiện đại và chính xác nhất hiện nay là hệ thống quan trắc khí […]
Trong nuôi tôm, có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng vụ nuôi. Trong đó, oxy hòa tan được xem là một trong những yếu tố quan trọng bậc nhất, quyết định sức khỏe, tốc độ tăng trưởng và khả năng sống sót của tôm. Thiếu oxy không […]
